ضرورت تهیه پیوست سلامت برای اجرای اصلاحات اقتصادی
به گزارش فیکس سرور تهیه پیوست سلامت یکی از الزامات برنامه های توسعه است. امری که در قانون برنامه توسعه پنجم کشور و سیاست های کلی سلامت ابلاغی رهبر معظم انقلاب هم بر آن تاکید گردیده است. حالا هم لازم است در راه اجرای اصلاحات اقتصادی به این امر مهم توجه گردد.
سلامت یکی از مهم ترین ابعاد زندگی هر انسان است که هم می تواند از وضعیت اجتماعی و اقتصادی فرد تأثیر پذیر باشد و هم بر آنها تأثیر بگذارد. امروزه مشخص شده است که بخش عمده ای از سلامت مردم در محیط زندگی آنها شامل شغل، درآمد، مسکن، محیط زیست، فرهنگ و روابط اجتماعی شکل می گیرد.
به همین دلیل است که در نظر گرفتن ابعاد سلامتی شهروندان در همه قوانین و سیاست های کشور (Health in All Policies) به یک امر پذیرفته شده در اصول حکمرانی تبدیل گشته است و بررسی اثرات سلامتی Health Impact Assessment یک روش علمی و متداول برای سنجش میزان تأثیر پروژه های کلان سیاسی و اجتماعی و اقتصادی بر سلامت مردم و چگونگی کاهش اثرات سوء آن است.
سازمان بهداشت جهانی بررسی اثرات سلامت را یک رویکرد عملی برای قضاوت در مورد اثرات سلامتی احتمالی یک سیاست، برنامه یا پروژه بر روی جمعیت بخصوص افراد صدمه پذیر و غیر برخوردار تعریف کرده است(۱). نمونه های وفقی از این نوع بررسی ها در راهبردها و برنامه های حوزه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، محیط زیستی، حمل و نقل، مسکن، برنامه ریزی منطقه ای و ملی و حتی برنامه های حوزه سلامت وجود دارد.
تاکید بر پیوست سلامت در قوانین بالادستی
در کشور ما هم در در بند ب ماده ۳۲ برنامه پنجم توسعه و بند ۲-۴ سیاست های کلی سلامت ابلاغی مقام معظم رهبری به صراحت تدوین «پیوست سلامت برای برنامه های توسعه ای» یکی از الزامات سیاستگذاری بر شمرده شده است. در چند سال قبل وزارت بهداشت با ایجاد «دبیرخانه پیوست سلامت» در این عرصه ورود کرده است به صورتی که مسئول این دبیرخانه در سال ۱۳۹۵ با اشاره به اینکه ۱۸ طرح مشمول مصادیق پیوست سلامت شده اند، اعلام نمود وزارت خانه های نفت، صنعت، معدن و تجارت، راه و شهرسازی و کشور، نیروگاه های گازی و سیکل ترکیبی، صنایع نفت و گاز و پتروشیمی، تصفیه خانه های فاضلاب و دفع پسماند، کشتارگاه های بزرگ دام و طیور، طرح های بزرگ زیربنایی و... ملزم به تهیه پیوست سلامت شده اند.
این روزها که مبحث اصلاحات اقتصادی و به تبع آن آزادسازی قیمت ها در دستور کار دولت می باشد. نگرانی جدی در مورد تبعات سلامت این طرح در میان صاحبنظران و کارشناسان به وجود آمده است. در مورد این که آیا پیوست سلامت چنین طرح مهمی اصولا تهیه شده است یا خیر اطلاعاتی منتشر نشده است. نتایج تحقیقات در تجربه قبلی هدفمندسازی یارانه ها در سال ۱۳۸۹ نشان داده که باوجود تدارک اقدامات جبرانی و پرداخت نقدی یارانه، مصرف کالاهای ضروری مانند خوراک و خدمات بهداشتی کاهش داشته است.(۲) همینطور این نتایج حاکی می باشد مردم نتایج حاصل از این طرح را تضعیف روزافزون امنیت غذایی و کیفیت نامناسب تغذیه بیان کرده اند.
جایگاه سلامت در سبد یارانه ها
آن چه امروز در سطح جامعه مشاهده می شود. آزادسازی قیمت ها در طرح مردمی سازی و توزیع عادلانه یارانه همه ابعاد معیشت افراد را تحت تأثیر قرار داده است. باید دید آیا پرداخت کمک هزینه و یارانه نقدی می تواند پاسخگوی همه نتایج این طرح باشد. در این شرایط مردم با دریافت یارانه به صورت معمول برای مدیریت زندگی خود نسبت به جابه جایی هزینه ها و اولویت بندی آنها تصمیم می گیرند و اگر مدیریت مناسبی در این حوزه نباشد به یقین سلامت افراد از حوزه هایی است که بیشترین صدمه را خواهد دید.
مردم با دریافت یارانه به صورت معمول برای مدیریت زندگی خود نسبت به جابه جایی هزینه ها و اولویت بندی آنها تصمیم می گیرند و اگر مدیریت مناسبی در این حوزه نباشد به یقین سلامت افراد از حوزه هایی است که بیشترین صدمه را خواهد دیدوقتی فردی در تأمین اجاره مسکن یا حمل و نقل گرفتار مشکل است، نمی تواند به قدر کافی برای تأمین سلامتی و تهیه غذای مناسب هزینه کند. سبد غذایی خانوار و مراقبت های معمول سلامت و تفریحات نخستین محل هایی است که برای تأمین مخارج ضروری تر مانند مسکن و پوشاک صدمه خواهند دید. هرچند تا پیش از اجرای فعلی طرح اصلاحات اقتصادی مصرف گوشت، لبنیات در ایران در مقایسه با دنیا جایگاه خوبی نداشت ولی آمار کاهش مصرف گوشت و لبنیات و افزایش مصرف مواد غذایی صدمه زا ولی شکم پر کن مانند تنقلات کم ارزش به شدت نگران کننده است.
به عنوان مثال بر اساس گزارش ها مصرف گوشت قرمز در سال ۱۴۰۰ نسبت به سالهای گذشته به نصف کاهش پیدا کرده است و به ۶ کیلوگرم به ازای هر نفر رسیده بود. حالا باید دید در شرایط تغییر قیمت ها، سرانه مصرف گوشت هر ایرانی چقدر است. مصرف برنج و نان هم که تأمین کننده اصلی انرژی روزانه خانواده های ایرانی است در معرض خطر جدی قرار گرفته است. این مشکلات زنگ خطر صدمه نسلی را به صدا در می آورد، صدمه ای که اثرات آرام و طولانی مدت آن می تواند بر رشد، سلامتی و نشاط نسل های آینده و در نهایت توسعه کشور تأثیر منفی بگذارد.
هر چند اقدام دولت در زیر پوشش قرار دادن اقشار فاقد بیمه را میتوان اقدام مثبت و مهم دانست ولی به علت فقدان زیر ساخت های مناسب برای رصد دریافت خدمات توسط نیازمندان واقعی، فراگیر نبودن پوشش بیمه ای بخصوص در حوزه خدمات سرپایی و برخی خدمات مانند دندانپزشکی، نامعلوم بودن وضعیت قیمت دارو و همینطور توسعه نیافتن مراقبت های بهداشتی اولیه، پیشبینی می شود که احیانا رجوع نکردن مردم برای دریافت خدمات معمول و پیشگیرانه سلامت، منجر به افزایش بار بیماری ها و استفاده از خدمات بیمارستانی و در نتیجه افزایش هزینه های نظام سلامت و پرداخت از جیب مردم شود.
از طرف دیگر با عنایت به تعریف چندبعدی سلامت که شامل سلامت جسمی، روانی و اجتماعی و معنوی است به نظر می آید صدمه روانی ناشی از افزایش قیمت ها و نااطمینانی از وضعیت پیش رو می تواند در سلامت روانی آحاد جامعه اثرگذار باشد و می تواند خویش را در شکل کاهش روابط اجتماعی و خانوادگی، افزایش نزاع ها و ناهنجاری های رفتاری خویش را نشان دهد.
نکته قابل ملاحظه دیگر این است که در چنین شرایطی گروههای آسییب پذیر، حاشیه نشین ها و افراد دارای معلولیت بیشتر تحت تأثیر این تغییرات قرار می گیرند و نیاز است علاوه بر توجه به دهکهای اقتصادی به این گروه ها فارغ از دهک درآمدی توجه گردد.
این نگرانی ها مدتی است در میان متخصصان سلامت کشور به وجود آمده و لازم است دولت و وزارت بهداشت درصورتیکه تمهیداتی در این حوزه اندیشیده اند آنرا در معرض قضاوت و نقد افراد متخصص قرار دهند. اگر هم تاکنون این مورد مد نظر قرار نگرفته، با تشکیل گروهی مجرب و میان رشته ای از متخصصان حوزه های سیاست گذاری، اقتصاد، سلامت، تغذیه، جامعه شناسی و روانشناسی و دیگر گروههای متخصص این مسئله مورد مداقه علمی قرار گیرد تا راهکارهایی برای کاهش صدمه ها عرضه شود.
* دانشجوی دکترای سیاست گذاری سلامت دانشگاه علوم پزشکی تهران
https: //www.who.int/health-topics/health-impact-assessment [۱]
[۲] -اثر هدفمندسازی یارانه ها بر ترکیب هزینه های خانوارها در ایران کیومرث سهیلی و همکاران - فصلنامه پژوهش های اقتصادی - ۱۳۹۶
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب